ကျမ်းစာများကပြောသော ရှင်ဥပဂုတ်အကြောင်း (၃)
02 February 2018
(၃) သုံးသပ် ထင်မြင်ချက်
အပိုင်း (၁) နဲ့ အပိုင်း (၂) ဖတ်ပြီး သွားပြီဆိုရင်တော့ ရှင်ဥပဂုတ္တနဲ့ ပတ်သက်ပြီး တင်ပြချက်တွေကို စုံသင့်သလောက် စုံအောင် ဖတ်ရှုပြီးပြီလို့ ယူဆရပါပြီ။ မဟာယာန အုပ်စု ဖြစ်တဲ့ သက္ကဋကျမ်းစာ၊ တရုတ်ကျမ်းစာနဲ့ တိဗက်ကျမ်းစာ တွေရဲ့ အုပ်စုက တစ်စု ဖြစ်ပြီး၊ ထေရဝါဒ အုပ်စု ဖြစ်တဲ့ ပါဠိကျမ်းစာက တစ်အုပ်စု အဲဒီလို နှစ်အုပ်စု ခွဲပြီး လေ့လာတင်ပြ ထားတာပါ။ မဟာယာန အုပ်စုမှာ မှတ်တမ်းတင်ကြတဲ့ နိုင်ငံ၊ ဘာသာစကားတွေက အမျိုးမျိုး ကွဲကြပေမယ့် သူတို့ ရေးသားထားတဲ့ ဇာတ်လမ်းဇာတ်အိမ်က အခြေခံအားဖြင့် တူညီနေတာ တွေ့ရပါတယ်။ တချို့တလေ ကွဲလွဲမှုတော့ ရှိကြတာပေါ့။ ထေရဝါဒ ကျမ်းစာ အုပ်စုမှာကျတော့ တကယ်တမ်း လေ့လာစရာက တစ်အုပ်တည်း ရှိတဲ့အကြောင်း တင်ပြခဲ့ပြီးပါပြီ။
ပါဠိကျမ်းစာ ဖြစ်တဲ့ လောကပညတ္တိကျမ်းကို အခြေခံပြီး ထေရဝါဒ အုပ်စုဘက်က ရှင်ဥပဂုတ္တအကြောင်းကို ကိုးကား ပြောဆိုကြတဲ့အကြောင်း အပိုင်း (၂) မှာ ပြောပြီးပါပြီ။ အဲဒီ လောကပညတ္တိကျမ်းကလည်း သက္ကဋ ကျမ်းစာကနေ ကူးယူထားတယ်လို့ ဆိုကြပေမယ့် သက္ကဋကျမ်းစာရဲ့ မူရင်း ပြုစုသူ၊ စာပြုခုနှစ်ကို မသိရတဲ့အပြင် အခုလက်ရှိကာလမှာ ရှာလို့လည်း မတွေ့တော့ဘူး။ တရုတ်မူ လောကပညတ္တိကျမ်းကိုတော့ တွေ့နိုင်ပါသေးတယ်။ ဒီတော့ လောကပညတ္တိကျမ်းဟာ အခုဆိုရင် တရုတ်မူနဲ့ ပါဠိမူ နှစ်မျိုးပဲ တွေ့ရတော့တာပါ။ လောကပညတ္တိကျမ်းရဲ့ မူလအရင်းအမြစ်က သက္ကဋကျမ်းပါလို့ ဆိုပေမယ့် အင်မတန် ထူးဆန်းဖို့ ကောင်းတာက သူ့ရှေ့ရှေ့ ထွက်ခဲ့သမျှ သက္ကဋကျမ်းစာတွေမှာ ဖော်ပြထားတဲ့ ရှင်ဥပဂုတ္တ အကြောင်းနဲ့ လုံးဝလုံးဝ မတူတာကို တွေ့မြင်ရပါလိမ့်မယ်။ မူလ သက္ကဋမူ လောကပညတ္တိကျမ်းက ဘယ်ကဘယ်လို ကိုးကားပြီး တင်ပြထားသလဲ ဆိုတာကိုလည်း မသိရပြန်ဘူး။
အဲဒီ အုပ်စုကြီး နှစ်စုမှာ ရှင်ဥပဂုတ္တအကြောင်း တင်ပြရာမှာ တူတာတွေ တချို့တလေ ရှိသလို မတူကွဲပြားနေတာလည်း အများအပြား ရှိနေပြန်တယ်။ မတူတာတွေကို မပြောခင်မှာ တူတာတွေကို အရင်ဆုံး စာရင်းတင်ကြည့်ကြရအောင်။ (၁) ရှင်ဥပဂုတ္တဟာ တန်ခိုးရှင် ရဟန္တာတစ်ပါး ဖြစ်တယ်။ (၂) အသောကမင်း* လက်ထက်မှာ ထင်ရှားခဲ့တယ်။ (၃) ဂေါတမဘုရားရဲ့ ဗျာဒိတ်တော်ကို ရရှိခဲ့သူ ဖြစ်တယ်။ (၄) မာရ်နတ်နဲ့ တန်ခိုး ပြိုင်ခဲ့ကြတယ်။ (၅) အသေကောင်ပုပ်ကို လည်ပင်းမှာ ဆွဲပေးပြီး မာရ်နတ်ကို အနိုင်ယူခဲ့တယ်။ (၆) မာရ်နတ်ဟာ ဘုရားရှင်အပေါ် ကြည်ညိုစိတ် ဝင်လာတယ်။ (၇) ရှင်ဥပဂုတ္တရဲ့ တောင်းပန်မှုကြောင့် မာရ်နတ်ဟာ ဘုရားရှင်ရဲ့ ပုံပန်းသဏ္ဌာန်ကို ဖန်ဆင်းပြခဲ့တယ်။ ဒီ အချက် ခုနစ်ချက်ဟာ မဟာယာနရော ထေရဝါဒကပါ လက်ခံကြတဲ့ အချက်တွေ ဖြစ်ပါတယ်။
မတူတဲ့ အချက်တွေကို ဆက်လေ့လာကြည့်ရအောင်။ (၁) ဘုရားရှင်ရဲ့ ဗျာဒိတ်ကို ရတာချင်း တူပေမယ့် ဗျာဒိတ်ထဲမှာ ပါတဲ့ အကြောင်းအချက်တွေ လုံးဝ ကွဲပြားနေကြတယ်။ (၂) အထူးခြားဆုံးက နောက်နှစ်ပေါင်း ဘယ်လောက်ကြာရင် ... ဆိုပြီး ပြောတဲ့အခါမှာ ခုနှစ် နှစ်မျိုးက နှစ်ပေါင်း (၁၀၀) ကျော် ကွာနေတယ်။ ** ဒီအချက်ကို နောက်ပိုင်းမှာ အသေးစိပ် ဆွေးနွေးပါ့မယ်။ (၃) မာရ်နတ်နဲ့ တန်ခိုးပြိုင်ခဲ့ကြတာ တူပေမယ့် တန်ခိုးပြပုံချင်း မတူညီကြဘူး။ (၄) မာရ်နတ်ရဲ့ နှောက်ယှက်ရတဲ့ အကြောင်းအရင်းလည်း မတူကြပါဘူး။ (၅) ပါဠိကျမ်းထဲမှာ အသေကောင်ပုပ်ကို ဆွဲပေးလိုက်တဲ့အခါ မာရ်နတ်ဟာ သိကြား၊ နတ်မင်းတွေနဲ့ ဗြဟ္မာတွေကို ချွတ်ပေးဖို့ အကူအညီ သွားတောင်းခဲ့တယ်။ သက္ကဋကျမ်းစာတွေမှာတော့ အဲဒါ မပါပါဘူး။ (၆) ပါဠိကျမ်းထဲမှာ မာရ်နတ်ဟာ ဘုရားဆု ပန်ခဲ့တယ်။ သက္ကဋကျမ်းမှာ မပါ။
ကျမ်းစာတွေကို လေ့လာကြည့်တဲ့အခါမှာ သက္ကဋကျမ်းတွေဟာ လူတစ်ယောက်ရဲ့ ဘဝကို မွေးရာကနေ သေရာအထိ မှတ်တမ်းတင်ထားသလို အရွယ်အပိုင်းအခြားနဲ့ ကဏ္ဍစုံအောင် ဖော်ပြထားတာ တွေ့ရပါတယ်။ လောကပညတ္တိကျမ်းမှာတော့ မဟာစေတီ အလှူပွဲမှာ ရှင်ဥပဂုတ္တနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အစိတ်အပိုင်း လောက်ကိုပဲ ကွက်ပြီး ဖော်ပြထားခဲ့တာပါ။ ဒါကြောင့် သက္ကဋကျမ်းမှာပဲ ပါတဲ့ အရေးကြီးတဲ့ အချက်တချို့ကို စာရင်းပြုစု ပြပါမယ်။ (၁) ရှင်ဥပဂုတ္တရဲ့ မွေးရက်မြေနဲ့ မိဘအကြောင်း၊ (၂) ရှင်ဥပဂုတ္တရဲ့ ရဟန်းမဖြစ်ခင် ငယ်ဘဝအကြောင်း၊ (၃) ရှင်ဥပဂုတ္တရဲ့ ရဟန်းခံ ဘဝနဲ့ ဆရာ ရှင်သာဏကဝါသီ အကြောင်း၊ သူတို့ရဲ့ သံဃာ့ဂိုဏ်းအကြောင်း၊ (၄) ရဟန္တာဖြစ်ပြီး နောက်ပိုင်း နေထိုင်ပုံနဲ့ ဝိပဿနာ သင်ကြားပြသခဲ့ပုံ အကြောင်း၊ (၅) သဗ္ဗတ္ထိဂိုဏ်းရဲ့ ဂိုဏ်းချုပ်ဖြစ်လာပုံ၊ (၆) အသောကမင်းနဲ့ ပထမဆုံး တွေ့ဆုံကြပုံအကြောင်း၊ (၇) အသောကမင်းနဲ့ သာသနာပြု ဆက်လက်ဆောင်ရွက်ပုံ၊ (၈) နောက်ဆုံး ပရိနိဗ္ဗာန်စံဝင်ပုံ။ ဒီအကြောင်းအချက်တွေဟာ မဟာယာန ကျမ်းစာတွေမှာသာ တွေ့ရပြီး ပါဠိကျမ်းစာမှာ လုံးဝလုံးဝ မပါပါဘူး။ ဒီအချက်တွေပေါ် မူတည်ပြီး လူတစ်ယောက်ရဲ့ မွေးဖွားရာကနေ သေဆုံးခြင်းအထိ သူရဲ့ အတ္ထုပ္ပတ္တိကို ကောင်းကောင်း ဖော်ပြပေးနိုင်ပါတယ်။
ကျနော့်အနေနဲ့ အထူးပြု စဉ်းစားမိတဲ့ အချက်က ဘာလဲ ဆိုတော့ မဟာယာနကျမ်းက ပြောတဲ့ ရှင်ဥပဂုတ္တနဲ့ လောကပညတ္တိကျမ်းက ပြောတဲ့ ရှင်ဥပဂုတ္တဟာ တစ်ဦးတည်းရော ဟုတ်ရဲ့လား ဆိုတဲ့ အချက်ပါ။ ဘာလို့ အဲဒီလို ပြောသလဲ ဆိုတာ သိရအောင် ဗျာဒိတ်ပေးတဲ့ အခန်းတွေကို ပြန်လေ့လာကြည့်ပါ။ သက္ကဋကျမ်းတွေရဲ့ ဗျာဒိတ်ပေးခန်းမှာ "ငါဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံဝင်ပြီး နှစ်ပေါင်း (၁၀၀) ကျော် ကြာတဲ့ အခါမှာ ...." လို့ ပြောထားပေမယ့် လောကပညတ္တိကျမ်းမှာက နှစ်ပေါင်း (၂၀၀) ကျော် ကြာတဲ့ အခါမှာ လို့ ပြောပါတယ်။ လူအများ ထင်ယောင်ထင်မှားနဲ့ သိသလို မသိသလိုဖြစ်နေတဲ့ အချက်တစ်ခု ရှိပါတယ်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံ သမိုင်းမှာ အသောက ဆိုတဲ့ နာမည်နဲ့ မင်း နှစ်ပါး ရှိပါတယ်။ တစ်ပါးက ရက်စက် ကြမ်းကြုတ်လွန်းလို့ အသောက ရဲ့ ရှေ့မှာ ကာလာ (ကြမ်းကြုတ်သော) ဆိုတာ ထည့်ပြီး ကာလာသောကမင်း လို့ မှတ်တမ်းတင်ကြတယ်။ နောက်တစ်ပါးကတော့ တရားသဖြင့် အုပ်ချုပ်တဲ့အတွက် ဓမ္မာသောကမင်း ဆိုပြီး မှတ်တမ်း တင်ကြပါတယ်။ စေတီပေါင်း (၈၄၀၀၀) တည်တယ် ဆိုတဲ့ မင်းက ဓမ္မာသောကမင်း (သိရီဓမ္မာသောက) ပါ။ သူတို့ နှစ်ပါးရဲ့ မင်းဖြစ်တဲ့ ကာလဟာ အနှစ်တစ်ရာ ကျော်ကျော်လေးပဲ ကွာခြားတယ်။ ကာလာသောကမင်းဟာ 395BC ကနေ 367BC အထိ မင်းပြု အုပ်ချုပ်ပြီး ဓမ္မာသောကမင်းကတော့ 268BC ကနေ 232BC အထိ အုပ်ချုပ်ပါတယ်။
နောက်ထပ် တိုက်တိုက်ဆိုင်ဆိုင် တူနေတဲ့အချက်က နှစ်ပါးစလုံးဟာ ပါဋလိပုတ်မြို့မှာ နန်းစံကြပါတယ်။ အိန္ဒိယသမိုင်းမှာ ကာလာသောကမင်းဟာ ပထမဆုံးအနေနဲ့ ပါဋလိပုတ်မြို့မှာ နန်းတည်ခဲ့တဲ့ ရှင်ဘုရင်ပါ။ ရာဇဂြိုဟ်ကနေ ရွှေ့ခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ နောက်ထပ် ထူးထူးခြားခြား တိုက်ဆိုင်ပြန်တာက နှစ်ပါးလုံး နန်းတက်စဉ် ကာလအတွင်းမှာပဲ သင်္ဂါယနာတင်ခဲ့ကြတယ်။ ကာလာသောကမင်း နန်းတက်ပြီး ၁၀ နှစ်အကြာ သာသနာနှစ် (၁၀၀) 394BC မှာ ဒုတိယသင်္ဂါယနာ တင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် သင်္ဂါယနာတင်ပွဲဟာ ပါဋလိပုတ်မှာ လုပ်တာမဟုတ်ဘဲ ဝေသာလီမှာ ကျင်းပတာ ဖြစ်ပြီး ကာလာသောကမင်းကလည်း သင်္ဂါယနာတင်ပွဲရဲ့ မင်းဒါယကာလည်း မဟုတ်ပါဘူး။ တတိယသင်္ဂါယနာ (259BC) ကိုတော့ သိရီဓမ္မာသောကမင်းကြီး ကိုယ်တိုင် ဦးဆောင်ပြီးတော့ ပါဋလိပုတ်မှာ ကျင်းပခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။
ရှင်ဥပဂုတ္တရဲ့ ဇာတ်လမ်းတွေကို ပြန်ကြည့်လိုက်မယ် ဆိုရင် (၁) အသောကမင်း နဲ့ တွေ့တာ ပါတယ်။ (၂) ပါဋလိပုတ်မြို့ မှာ လို့လည်း ပါတယ်။ (၃) သင်္ဂါယနာ တင်ပြီးတဲ့ အချိန် လို့လည်း ပါတယ်။ ဒီအချက် သုံးချက်နဲ့တင် ချိန်ထိုးကြည့်ရင် စာထဲပါတဲ့ အသောကမင်းဟာ ကာလာသောကမင်းလား၊ ဓမ္မာသောကမင်းလား ဆိုတာ ဝေခွဲဖို့ အတော်ကြီး ခက်ခဲနေပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဗျာဒိတ်မှာ ပါတဲ့ မတူတဲ့ သက္ကရာဇ်နဲ့ ချိန်ထိုးလိုက်တဲ့အခါမှာ ရှင်းရှင်းကြီး ပေါ်လာတယ်။ ကာလာသောကမင်းဟာ ဘုရာရှင်း ပရိနိဗ္ဗာန် စံပြီး နှစ်ပေါင်း (၉၀) အကြာမှာ မင်းဖြစ်လာခဲ့သူပါ။ ဓမ္မာသောကမင်းကတော့ ဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံပြီး နှစ်ပေါင်း (၂၁၇) နှစ်အကြာမှာမှ မင်းဖြစ်လာတာပါ။ ဒါကြောင့် သက္ကဋကျမ်းထဲက ပြောတဲ့ အသောကမင်း ဆိုတာက ကာလာသောကမင်းကို ဆိုလိုတာ ဖြစ်ပြီး ပါဠိမူက ပြောတဲ့ အသောကမင်းဟာ ဓမ္မာသောကမင်းကို ဆိုလိုတာ ဖြစ်တယ်လို့ ကောက်ချက်ချနိုင်ပါတယ်။
အဲဒီ နှစ်တွေအပြင် နောက်ထပ် စိတ်ဝင်စားစရာ ကောင်းတဲ့ အချက်တစ်ချက်က ရှင်ဥပဂုတ္တရဲ့ ဆရာ၊ ရှင်သာဏကဝါသီ အကြောင်းပါ။ ရှင်သာဏကဝါသီ မထေရ်ဟာ ရှင်အာနန္ဒာရဲ့ တပည့်ဖြစ်ပြီး သဗ္ဗတ္ထိဂိုဏ်းရဲ့ သုံးဆက်မြောက် ဂိုဏ်းချုပ်ဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြခဲ့ပြီးပါပြီ။ ဒုတိယမြောက် ဂိုဏ်းချုပ်ဟာ ရှင်အာနန္ဒာပါ။ တကယ်လို့သာ ရှင်ဥပဂုတ္တဟာ ဓမ္မာသောကမင်း လက်ထက်မှာ ရှိနေတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ယောက် ဖြစ်နေမယ်ဆိုရင် အဲဒီ အချိန်မှာ ရှင်သာဏကဝါသီ မထေရ်ဟာလည်း သက်ရှိထင်ရှား ရှိနေရပါဦးမယ်။ ဒီတော့ ရှင်အာနန္ဒာရဲ့ တပည့် ဖြစ်ပါလျက်နဲ့ ဓမ္မာသောကမင်းကြီးလက်ထက် အထိ သက်ရှိ ထင်ရှား ရှိနေဦးမယ် ဆိုရင် ရှင်သာဏကဝါသီ မထေရ်ရဲ့ သက်တော်ဟာ (၂၀၀) ကျော်နေလောက်ပြီ။ ဒါကြောင့် ယုတ္တိမရှိလှဘူး။ ရှင်သာဏကဝါသီ မထေရ်ကို ထေရဝါဒ ပါဠိကျမ်းဂန်တွေမှာ သမ္ဘူတ သာဏဝါသီမထေရ် လို့ မှတ်တမ်းတင်ကြပါတယ်။ အဲဒီ သမ္ဘူတ သာဏဝါသီမထေရ်ရဲ့ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာဟာ ရှင်အာနန္ဒာ ပါပဲ။ နောက်ပြီး မဓုရာမြို့သားလို့ မှတ်တမ်းတင်ထားပါတယ်။ ဒီသမ္ဘူတ သာဏဝါသီမထေရ်ဟာ ဒုတိယသင်္ဂါယနာ တင်ပွဲမှာ အင်မတန်မှ အရေးပါ အရာရောက်ခဲ့တဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦး ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ သင်္ဂါယနာတင်ပြီး သံဃာတွေကို ပြန်လည်စိစစ်တဲ့ သံဃဝိနိစ္ဆယဂိုဏ်းရဲ့ ခေါင်းဆောင်ရှစ်ပါးထဲက တစ်ပါးအပါအဝင်ပါ။ ဒါကြောင့် ရှင်ဥပဂုတ္တရဲ့ဆရာ ရှင်သာဏကဝါသီ (ရှင်သမ္ဘူတ သာဏဝါသီ) မထေရ်ကို လေ့လာခြင်းအားဖြင့်လည်း ရှင်ဥပဂုတ္တဟာ ကာလာသောကမင်း လက်ထက်မှာ သက်ရှိထင်ရှား ကျော်ကြားခဲ့တဲ့ ရဟန္တာတစ်ပါးလို့ ဆုံးဖြတ်ရမှာပါ။
ဒါဆို ထေရဝါဒတွေ ယုံကြည်နေကြတဲ့ လောကပညတ္တိကျမ်းက ရှင်ဥပဂုတ္တကရော။ ဓမ္မာသောကမင်း လက်ထက်မှာ နောက်ထပ် ရှင်ဥပဂုတ္တ တစ်ပါး ရှိနေသေးတာကော မဖြစ်နိုင်ဘူးလား။ ကျနော်လည်း မပြောတတ်တော့ပါဘူး။ စိတ်ထဲမှာ ရှိတဲ့ စကားကို လွတ်လွတ်လပ်လပ် ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ပြောရမယ် ဆိုရင်တော့ မြန်မာပြည်မှာ ပြန်နှံ့နေတဲ့ ရှင်ဥပဂုတ္တ အကြောင်းဟာ အင်ကြီး အတုကြီး လို့ပဲ ပြောရမယ် ထင်တယ်။ မွေးခြင်း၊ သေခြင်း (ပရိနိဗ္ဗာန်စံခြင်း)၊ နေထိုင်ခြင်း၊ ရှင်သန်ခြင်း ဘာမှ ခိုင်ခိုင်လုံလုံ မပါရှိတဲ့ ရှင်ဥပဂုတ် အကြောင်းလို့ပဲ ပြောရတော့မယ်။ သက္ကဋကျမ်းစာ အရ ပြောရမယ် ဆိုရင် ဘီစီ ၄ ရာစု၊ ကာလာသောကမင်း လက်ထက်မှာ ရှင်ဥပဂုတ္တ ဆိုတဲ့ ရဟန္တာ အရှင်မြတ်တစ်ပါးဟာ ဥရုမဏ္ဍတောင်မှာ သီတင်းသုံးခဲ့ပြီး ဝိနည်းအရာမှာ စံထားလောက်အောင် နေထိုင်ကျင့်ကြံသွားခဲ့တယ်။ ဝိပဿနာ တရားတွေကိုလည်း ထွန်းကားအောင် စွမ်းဆောင်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ အဆုံးတစ်နေ့မှာ သင်္ခါရတရားတို့ရဲ့ ဓမ္မတာအတိုင်း ဥရုမဏ္ဍတောင်မှာပဲ ပရိနိဗ္ဗာန် စံဝင်သွားခဲ့ပါတယ်။ နောက်တစ်ကြိမ် အတည်ပြုပြီး ထပ်ပြောချင်တာက သဗ္ဗတ္ထိဂိုဏ်းဝင် ဖြစ်တဲ့ ရှင်ဥပဂုတ္တဟာ ထေရဝါဒ စစ်စစ် တစ်ဦးပါ။
စိတ်ဝင်စားစရာ ကောင်းတဲ့ နောက်ထပ် မေးခွန်းတစ်ခုက ရှင်ဥပဂုတ္တအကြောင်းကို ဘာလို့ ပါဠိကျမ်းဂန်တွေမှာ မတွေ့ရတာလဲ ဆိုတာပါ။ ရှင်ဥပဂုတ္တဟာ ကာလာသောကမင်း လက်ထက်မှာ ရှင်သန်ခဲ့တာ မှန်ရင် ဒုတိယသင်္ဂါယနာတင် ကာလနဲ့ တတိယသင်္ဂါယနာတင် ကာလာ နှစ်ခုကြားထဲမှာလို့ ပြောရမှာပါ။ ပိဋက ပါဠိကျမ်းဂန်တွေဟာ ဘုရားရှင် သက်ရှိထင်ရှား ရှိတဲ့ အချိန်ကနေ စပြီး ပထမသင်္ဂါယနာတင် ကာလအထိ အတော်ကြီးကို ပြည့်စုံအောင် မှတ်တမ်းတင်ထားတာပါ။ သာသနာအတွက် အရေးကြီးတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တိုင်းကို မလွတ်ရအောင် မှတ်တမ်းတင်တဲ့အပြင် ဘာသာရေး၊ နိုင်ငံရေး ဖြစ်ရပ်တွေကိုပါ အတိအကျ မှတ်တမ်းတင် ထားခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီနောက် နှစ်တစ်ရာစာ ခုန်ကျော်ပြီး ဒုတိယ သင်္ဂါယနာတင်ကို မှတ်တမ်း တင်ပါတယ်။ ဒုတိယ သင်္ဂါယနာတင် မှတ်တမ်းမှာလည်း ပထမပိုင်းလောက် အသေးမစိပ်တော့ဘူး။ ဥပမာ ရှင်သမ္ဘူတ သာဏဝါသီ မထေရ် အကြောင်းဆိုရင် သင်္ဂါယနာနဲ့ ပတ်သက်သလောက်ပဲ ပါတော့တယ်။ အဲဒါပြီးတဲ့နောက် နောက်ထပ် နှစ်ပေါင်း (၁၃၀) ခုန်ကျော်ပြီး တတိယ သင်္ဂါယနာတင်ကို မှတ်တမ်း တင်ပြန်တယ်။ အဲဒီနောက် (၉) တိုင်း (၉) ဌာန သာသနာပြု လွှတ်ပြီးတဲ့ နောက်မှာတော့ ပါဠိပိဋကတ်တော်ကို ထပ်မံ ဖြည့်စွပ်ခြင်း လုံးဝ မရှိတော့ပါဘူး။ မပြင်မဖြည့်ဖို့ သဘောတူခဲ့ကြတာပါ။ ပြောမယ်ဆိုရင် (250 BC) နောက်နောက်ပိုင်း ဖြစ်ရပ်တွေကို ပိဋကပါဠိတော်ထဲမှာ လုံးဝလုံးဝ မတွေ့ရတော့ပါဘူး။ ဒါကို ကြည့်မယ်ဆိုရင် ဒုတိယ နဲ့ တတိယ သင်္ဂါယနာတင် ကြားထဲမှာ ပေါ်ပေါက်ခဲ့တဲ့ ရှင်ဥပဂုတ္တ ဟာ ဘယ် သင်္ဂါယနာတင်နဲ့မှ ပတ်သက်မှု မရှိတာကြောင့် မှတ်တမ်းတင် မခံခဲ့ရဘူးလို့ ဆုံးဖြတ်လို့ ရပါတယ်။ မြောက်ပိုင်းသာသနာ မဟာယာနဂိုဏ်းသားတွေကတော့ ဒုတိယသင်္ဂါယနာ စတင်ကတည်းက ခွဲထွက်လာကြတာဆိုတော့ သူတို့ကတော့ သူတို့ အထင်ကြီးတဲ့သူ မှန်သမျှကို ဖြည့်စွက် ရေးသားသွားခဲ့ကြတာပါပဲ။ ဒါကြောင့်လည်း သက္ကဋကျမ်းစာတွေဟာ ဗုဒ္ဓဘာသာရဲ့ အစောပိုင်း ခေတ်ကာလတွေကို လေ့လာဖို့အတွက် အချက်အလက် ပိုပြီး ထောက်ပံ့ပေးနိုင်ခဲ့ကြတယ်။
သက္ကဋကျမ်းစာ ထဲက ရှင်ဥပဂုတ္တနဲ့ ပါဠိကျမ်းစာ ထဲက ရှင်ဥပဂုတ္တဟာ မတူဘူး ဆိုရင် ဘယ် ရှင်ဥပဂုတ္တက အစစ်ဖြစ်မလဲ။ ဘယ်ကျမ်းစာကို အတည်ယူမလဲ ဆိုတာကို စဉ်းစားရတော့မယ်။ တချို့တချို့သော သူတွေက ပြောကြတယ်။ ရှင်ဥပဂုတ် ဆိုတာ မဟာယာနတွေရဲ့ ထွင်လုံးပါတဲ့။ မဟာယာန ကျမ်းစာတွေမှာတော့ ရှင်ဥပဂုတ္တအကြောင်းကို ကကြီး ကနေ အ အထိ၊ ပြည့်စုံအောင် မှတ်တမ်း တင်ခဲ့ကြတာပဲ။ ဇာတ်ဆရာတွေ ပါးစပ်ထဲ ရောက်သွားရင် ကြမ်းပိုးတောင် လိပ်ဖြစ်ကြရတာလေ။ ကဲ အခုလောက်ဆိုရင်ဖြင့် စာရှုသူလည်း ဆုံးဖြတ်တတ်လောက်ပါပြီ။ မဟာယာနတွေက ထွင်တာလား၊ ဘယ်သူတွေက ထွင်နေတာလဲ။ ကိုယ်တိုင်ပဲ ဆက်ပြီး တွေးဆကြပါတော့။
မှတ်ချက် ။ ။ အထက်မှာ ရေးခဲ့တဲ့ သက္ကရာဇ်တွေဟာ ပညာရှင် အမျိုးမျိုးက ကြံဆမှု အမျိုးမျိုး ကွဲပြားတာကြောင့် ခုနှစ်တွေကလည်း အယူအဆ အမျိုးမျိုးနဲ့ မတူကြပြန်ဘူး။ အများဆုံး နှစ်ပေါင်း ၄၀ လောက်ထိ အကွဲအလွဲ ရှိပါတယ်။
