ကပ်ပါပေ့ ပီကေရယ်

က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံကို အုပ္ခ်ဳပ္ မင္းလုပ္ခဲ့တဲ့ ေခတ္အဆက္ဆက္က ရွင္ဘုရင္ေတြဟာ တုိင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ အခါမွာ ဘယ္သူမွ (လို႔ ေျပာလို႔ရပါတယ္) ေလာကီပညာနဲ႔ မလြတ္ကင္းၾကပါဘူး။ ေမွာ္ပညာလို႔ အလြယ္တကူ ေခၚတဲ့ ျမန္မာေတြရဲ႕ ေလာကီပညာဆိုတာ အင္း၊ အိုင္၊ ခလဲ့၊ လက္ဖြဲ႕၊ ဂါထာ၊ မႏၱန္၊ ပီယ၊ ေဗဒင္ယၾတာဆိုတာေတြ အားလံုး ပါပါတယ္။ ရန္သူ (သို႔) အခ်စ္မႏွစ္သက္သူရဲ႕ ရန္ကို အကာအကြယ္ယူဖို႔ အင္း၊ အိုင္၊ ခလဲ့၊ လက္ဖြဲ႕၊ ဂါထာ နဲ႔ မႏၱန္ကို အသံုးျပဳၾကတယ္။ ေဗဒင္ေမးၿပီး က်ေရာက္လာမယ့္ အႏၱရာယ္ကို ႀကိဳတင္ ကာကြယ္ႏိုင္ဖုိ႔ ဘယ္လိုေနပါ၊ ဘာေတြေဆာင္ပါ၊ ဘာေတြ ႀကိဳတင္လုပ္ထားပါ ဆိုတဲ့ ယၾတာဟာ အကာအကြယ္ကို တကယ္ျဖစ္ေစတယ္လို႔လည္း ယံုၾကေသးတယ္။ ေဗဒင္ေမးၿပီး ယၾတာေခ်တာအျပင္ အားကိုးစရာေတြ ရွိေနပါေသးတယ္။ အတိတ္၊ နိမိတ္၊ တေဘာင္၊ စနည္း၊ ဘေဝါေတြကို နားေထာင္ရတယ္။ အဓိပၸာယ္ေဖာ္ၿပီး အႏၱရာယ္ကို ရင္ဆိုင္ဖုိ႔ ျပင္ဆင္ရတယ္။ အတိတ္ကျဖစ္တာ၊ အခု ျဖစ္တာေတြဟာ ေနာင္အခါ ျဖစ္ဖုိ႔ရွိတယ္လို႔ သတိေပးတာ ျဖစ္တယ္လို႔ စြဲယူမွတ္သားထားတယ္။ နိမိတ္ဆုိတာကေတာ့ မၾကာခင္ က်ေရာက္မယ့္ ေဘးအႏၱရာယ္ႀကီးႀကီးကို အခု ထင္သာျမင္သာေအာင္ (အခု ခလုတ္တုိက္တယ္ ဆိုသလို) အခက္အခဲတစ္ခုကို ၾကံဳရတာမ်ဳိး ျဖစ္တယ္။ တေဘာင္က ေနာင္ မၾကာခင္က်ေရာက္မယ့္ ေဘးအႏၱရာယ္ကို လူအမ်ားက ႀကိဳၿပီး ေျပာေနတတ္တယ္လို႔ ယံုတယ္။ ဘေဝါက သိပ္ႀကီးက်ယ္တဲ့ ဒုကၡ ေတြ႕ရေတာ့မယ္လို႔ ေၾကာက္လန္႔စိတ္ေပၚေအာင္ မျဖစ္စဖူး ျဖတ္တဲ့ ကိစၥျဖစ္ပါတယ္။

ပဒံုမင္း (၁၇၈၂ - ၁၈၁၉) လက္ထက္မွာ ေပၚခဲ့တဲ့ စနည္းေတြကို စိတ္ဝင္စားစရာေကာင္းလို႔ နည္းနည္း တင္ျပလိုပါတယ္။ ဘာလို႔ ပဒံုမင္းကိုမွ ေရြးၿပီး တင္ျပရသလဲဆိုရင္ ပဒံုမင္းလက္ထက္မွာ ေလာကီအစီအမံေတြနဲ႔ အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ အေလ့အထဟာ အထြတ္အထိပ္ကို ေရာက္ေနလို႔ပါ။ ေနာက္ပိုင္း ပဒံုမင္း လက္ထက္မွာပဲ အိႏၵိယျပည္ကေန ကူးယူခဲ့တဲ့ ေလာကီက်မ္းေပါင္း (၂၅၃) က်မ္းရွိေၾကာင္း အေထာက္အထားနဲ႔တကြ ေတြ႕ရပါတယ္။ ပဒံုမင္းဟာ တုိင္းျပည္ အေရးအရာေတြကို ဆံုးျဖတ္တဲ့အခါမွာ စနည္းနာေလ့ ရွိေၾကာင္း ေတြ႕ရပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ မေျပာမျဖစ္တဲ့ လူတစ္ေယာက္ရွိပါတယ္။ သူ႔နာမည္က အယူေတာ္မဂၤလာတဲ့။ ၁၆ ဇြန္ ၁၇၆၂ ခုနစ္၊ ဒီပဲယင္းၿမိဳ႕နယ္ ကိုးသန္းတိုက္နယ္ အရွမ္းၾကခပ္ရြာမွာ ေမြးပါတယ္။ အဖ ဦးေရႊညိဳ၊ အမိ ေဒၚမင္းလွ ျဖစ္ၿပီး ငယ္နာမည္ ေမာင္ႏိုးလို႔ ေခၚတယ္။ ၁၇၈၂ ပဒံုမင္း နန္းတက္ေတာ့ အမွာေတာ္ေရးအျဖစ္ ခန္႔အပ္ခံရတယ္။ တေဘာင္ေတြ အဓိပၸာယ္ေကာက္တာ ေတာ္တယ္လို႔ နာမည္ရလာေတာ့ ပဒံုမင္းဟာ အယူေတာ္မဂၤလာဘြဲ႕ ခ်ီးျမႇင့္ၿပီး အပါးေတာ္မွာ ခစားေစတယ္။ အတိတ္၊ နိမိတ္၊ တေဘာင္၊ စနည္း၊ ဘေဝါေတြကို သေဘာအဓိပၸာယ္ ေကာက္တဲ့ေနရာမွာ အယူေတာ္မဂၤလာကို မီတဲ့သူ မရွိပါဘူး။ ကဲ က်ေနာ္တို႔ စနည္းနာလိုက္ၾကရေအာင္။

မိုးတားစား သတိုးမင္းႀကီး မင္းထင္ေက်ာ္သူဟာ လႊတ္ေတာ္တရားသူႀကီး ျဖစ္တယ္။ အလြန္အမင္း လာဘ္စားတဲ့အတြက္ နာမည္ပ်က္ၿပီး လူအေပါင္းဟာ အဲဒီတရားသူႀကီး ႏွိပ္စက္သမွ်ကို ေၾကာက္ရြံ႕ၿပီး ခံေနၾကရပါတယ္။ ပဒံုမင္းက ဒီကိစၥကို ထိထိေရာက္ေရာက္ အေရးယူႏုိင္ဖုိ႔ အယူေတာ္မဂၤလာကို စနည္းနာေစတယ္။ အယူေတာ္မဂၤလာ နာခဲ့ရတဲ့ စနည္းက ဒီလုိပါ။ အေမက သမီးကို ဆန္ဝယ္သြားတာ ေငြစကို တစ္မူးလည္းမဟုတ္၊ တစ္မတ္လည္း မဟုတ္ေလေတာ့ တစ္ျပည္ပဲ ရေတာ့တယ္လို႔ ႀကိမ္းတယ္။ ဒီလိုသာ ဆက္ၿပီးလုပ္ရင္ နင့္ကို ျပည္ေတာင္းေမွာက္ၿပီး ဆန္ခ်င္ေပးလိ့မ္မယ္လို႔ ေျပာျပန္တယ္။ ဒီအျခင္းအရာကို စကားတစ္ဆက္တည္း ေျပာရင္ မူးမဟုတ္ မတ္မဟုတ္လို႔ ျပည္ေမွာက္တယ္လို႔ ဆိုလိုပါတယ္။ တရားသူႀကီးကို ရာထူးက ျဖဳတ္လိုက္ပါတယ္။

၁၃ မတ္ ၁၈၁၀ ေန႔မွာ တ႐ုတ္ ငေရႊၾကည္ အိမ္က စၿပီး မီးႀကီးေလာင္လိုက္တာ နန္းေတာ္၊ ေရႊတုိက္နဲ႔ တစ္ၿမိဳ႕လံုးနီးပါး ေလာင္ကၽြမ္းသြားတယ္ အဲဒီ အခ်ိန္မွာပဲ တ႐ုတ္သံအဖြဲ႕ဟာ ဝန္တင္လား ခုနစ္ေထာင္နဲ႔ ေငြရွစ္သိန္းကိုင္ၿပီး ကုန္ဝယ္ဖို႔ အမရပူရကို ေရာက္လာတယ္။ တစ္ည စစ္ကိုင္းမင္းသားရဲ႕ လူေတြက တ႐ုတ္သံအဖြဲ႕ကို ဓါးျပဝင္တုိက္တယ္။ တ႐ုတ္က ေငြကို ျပန္ေပးၿပီး အျပစ္ရွိသူေတြကို ထုိက္သင့္တဲ့ဒဏ္ ေပးဖုိ႔ ေတာင္းဆိုတယ္။ ပဒံုမင္းက မီးထဲ ေရႊတိုက္ပါသြားလို႔ ေငြကလည္း မဆပ္ႏိုင္၊ ေျမးေတာ္ စစ္ကိုင္းမင္းသားကိုလည္း ဒဏ္က မေပးခ်င္ ျဖစ္ေနတယ္။ ဒါနဲ႔ ႏႈတ္သြက္လွ်ာသြက္တဲ့ ဦးေပၚဦးကို တ႐ုတ္သံနဲ႔ ဝင္ေတြ႕ၿပီး ညိႇႏိႈင္းေစတယ္။ တ႐ုတ္ ငေရႊၾကည္ရဲ႕ မီးေၾကာင့္ ေငြသိန္းသန္းကုေဋ တန္းဖိုးရွိတဲ့ ပစၥည္းေတြ ဆံုး႐ႈံးရလို႔ တ႐ုတ္ေတြဆီက ျပန္ေတာင္းဆိုတယ္။ ဒီလို တန္ျပန္လုပ္တာ ေအာင္ျမင္ပါ႔မလား သိခ်င္လို႔ စနည္းနာေစတယ္။ တ႐ုတ္စကား မိဘမ်ား လက္သုပ္လည္း စားကိန္းျဖစ္လာ။ ေက်းသားစစ္ပြဲေအာင္ ျပည္ေထာင္လြမ္းျခင္းေအး က်င္စြမ္လူ႔ပေဂး တဲ့။ မင္းမိဖုရားက ယၾတာျဖစ္တဲ့ တ႐ုတ္စကားရြက္ကို လက္သုပ္ၿပီး ပြဲေတာ္တည္လို႔ ဦးေပၚဦး စကားစစ္ႏိုင္ၿပီး တ႐ုတ္တုိ႔ အသာတၾကည္ ျပန္သြားရတယ္လို႔ အယံုအၾကည္ ရွိပါတယ္။

ေနာက္ စနည္းတစ္ခုနဲ႔ သာသနာေရး အျငင္းအခံုတစ္ခုကို ေျဖရွင္းခဲ့ပါေသးတယ္။ ၁၈ ရာစု ႏွစ္ဦးကစၿပီး သံဃာေတာ္ေတြ မညီမၫြတ္ ရွိခဲ့ၾကတယ္။ အေပၚဝတ္႐ံုကုိ အလံုျခံဳသင့္၊ ပုခံုးတစ္ဖက္ လွပ္သင့္ဆိုတဲ့ ျငင္းခံုပြဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ပုခံုးတစ္ဖက္ပဲ ဖံုးအုပ္လိုတဲ့ သံဃာကို အတင္ (ဧကံသိက)၊ ပုခံုးႏွစ္ဖက္လံုး ဖုံးရင္ အ႐ံု (ပ႐ုပဏ) လို႔ လြယ္လြယ္ ေခၚေလ့ရွိတယ္။ ၁၈၁၄ ခုနစ္မွာ အဲဒီ အေခ်အတင္ပြဲကို ၿပီးျပတ္ေစဖို႔ ပဒုံမင္းဟာ ေဆြးေႏြးပြဲႀကီး က်င္းပေစၿပီး အၿပိဳင္အဆိုင္ ေျပာဆိုေစတယ္။ အတုလဆရာေတာ္ (ေမာင္ပန္းေထြး) ရဲ႕ ဧကံသိကအဆို ႐ႈံးပါတယ္။ အယူေတာ္ မဂၤလာ ရထားတဲ့ စနည္းက
ဦးျပည္းေယာက်္ား လဘက္စားသည္ တုိင္းကားျပည္ရြာ ဆူလတၱံ႕။
ဦးျပည္းမိုးႀကိဳး ပစ္ခတ္ခ်ဳိးက အ႐ိုးေနလ မွိန္လတၱံ႕။
ဦးျပည္းလူေမာ္ ေရေၾကာင္းေပ်ာ္သည္ ေလွေပၚေတာင္းေမွာက္ ျဖစ္လတၱံ႕။
ထုိေရာအခါ သာသနာသည္ ေရာင္ဝါေနသို႔ ထြန္းလတၱံ႕။
ဒီစနည္းကို ရွင္ဘုရင္က သေဘာက်ၿပီး စနည္းထဲက ပါတဲ့အတုိင္း အတုလ လူထြက္ ေမာင္ပန္းေထြးကို အဝတ္မပါ ဗလာ ေလွာင္အိမ္ထဲ ထည့္ၿပီး ဧရာဝတီျမစ္ေၾကာင္းအတိုင္း သရက္အထိ ေမွ်ာခ်လိုက္ေတာ့တယ္။

ဒီပံုစံအတုိင္းပဲ အဂၤလိပ္ေတြ တြဲဖက္႐ံုးေဆာက္ဖုိ႔ ေျမေတာင္းတဲ့အခါ အယူေတာ္မဂၤလာရဲ႕ စနည္းအတိုင္း ေတာင္းဆိုခ်က္ကို ျငင္းဆန္ခဲ့တယ္။ ေနာက္တစ္ႀကိမ္ အဂၤလိပ္ေတြက ပုသိမ္မွာ ကုန္တိုက္ေဆာက္ဖို႔ ေျမေတာင္းေတာ့လည္း စနည္းအတိုင္း ေျပေျပလည္လည္ ဆက္ဆံ၊ ေငြေပးၿပီး ျပန္လႊတ္လိုက္တယ္။ ၁၈၀၆ ခု နန္းသစ္ေဆာက္ဆဲ အေဆာင္မိုးမွာ လင္းတနားေတာ့ အမ်ားစုက နိမိတ္မေကာင္းဘူးလို႔ ယူၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ အယူေတာ္မဂၤလာရဲ႕ အျမင္က တမူထူးေနတယ္။ ဂဏန္းေဗဒင္အရ လင္းတဟာ (၄ + ၇) ၁၁ ျဖစ္လို႔ ပေဒသရာဇ္ မင္းတစ္ပါးပါးက လက္ေအာက္ခံလိုပါတယ္ ဆိုၿပီး သမီးကညာဆက္ဖို႔ တစ္ဆယ့္တစ္ရက္အတြင္း ေရာက္လာလိမ့္မယ္လို႔ ေဟာတယ္။ အမွန္တကယ္ပဲ တိုလ်ားေစာ္ကဲက သမီးကညာ ဆက္တယ္။ ဆႃႏၵကႏၱသိဃၤကလည္း သမီးကညာ ဆက္လာတယ္။ ေလာကီပညာကို အသံုးခ်တဲ့ ေနရာမွာ အသံုးမ်ားတာက အတိတ္၊ နိမိတ္၊ တေဘာင္၊ စနည္းျဖစ္ၿပီး အေရးပါတဲ့ သမိုင္းဝင္ ကိစၥေတြမွာ စနည္းနာၿပီးမွ လုပ္ေလ့ရွိတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ စနည္းရဲ႕ သေဘာက အခ်င္းခ်င္း (တျခားလူ မၾကားဘူး အထင္နဲ႔) မ်က္ျမင္ ၾကံဳေတြ႕ေနရတဲ့ ကိစၥေတြကို ေကာင္းမေကာင္း ရဲရဲ ေျပာၾကပံုကုိ ေခ်ာင္းနားေထာင္ၿပီး ေဝဖန္ခ်က္ကို အေရးယူ ေဆာင္ရြက္ျခင္းပဲ ျဖစ္ပါေတာ့တယ္။