အယူသီးျခင္း
02 May 2008
၂၀၀၈ ခုနစ္၊ ေမလ၊ ၂ ရက္ (ေသာၾကာေန႔)
အယူသီးတယ္ ဆိုတာ ဘယ္လို အေျခအေနမ်ဳိးကို ေျပာတာလဲ။
အယူသီးတဲ့ လူတစ္ေယာက္အျဖစ္နဲ႔ သတ္မွတ္ခံရတဲ့ လူရဲ႕ အျပဳအမူကေကာ ဘယ္လိုပံုစံမ်ဳိး ျဖစ္ေနမလဲ။
လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ဟာ အယူသီးတဲ့လူလို႔ သူ႔ပတ္၀န္းက်င္က သတ္မွတ္ထားရင္ အဲဒီလူရဲ႕ အျပဳအမူဟာ ဘယ္လိုပံုစံ ျဖစ္ေနမလဲ ဆိုတာ က်ေနာ္တို႔ အၾကမ္းအားျဖင့္ နားလည္ႏိုင္ပါတယ္။ သူ႔အျပဳအမူဟာ အျခားလူေတြနဲ႔ မတူဘဲ တစ္မူ ထူးျခားေနမွာေတာ့ အမွန္ပဲ။ ဒါေပမယ့္ အယူသီးျခင္းရဲ႕ အနက္အဓိပၸာယ္ အတိအက်ကို သတ္မွတ္ဖို႔ ဆိုရင္ေတာ့ အေတာ္ေလး ခက္လိမ့္မယ္ထင္တယ္။
“အယူသီးျခင္းဟူသည္ လြန္လြန္ကဲကဲ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ စြဲမွတ္ယံုၾကည္ျခင္း ျဖစ္သည္” လို႔ ျမန္မာ အဘိဓာန္အက်ဥ္းက ျပဆိုထားတယ္။ ဒါဆို ႏိုင္ငံေရး အယူ၀ါဒ တစ္ရပ္ကို ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ယံုၾကည္ထားတဲ့ ၀ါဒစြဲ ႏိုင္ငံေရးသမား တစ္ေယာက္ကို အယူသီးတဲ့သူလို႔ သတ္မွတ္လို႔ ရပါ႔မလား။ တကယ္တမ္းေတာ့ အဘိဓာန္က ေယဘုယ်သေဘာကို ျပဆိုထားတာ ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။ အဂၤလိပ္အဘိဓာန္ တစ္ခုကေတာ့ “မည္သည့္ ယံုၾကည္မႈမဆို သိရွိၿပီးျဖစ္သည့္ သိပၸံဥပေဒသမ်ားႏွင့္ မကိုက္ညီပါက ဤယံုၾကည္မႈသည္ အယူသီးမႈျဖစ္သည္” လို႔ ဆိုထားျပန္တယ္။ ဒါဆို ကမၻာႀကီးလံုးတာကို မယံု၊ ျပားပါတယ္လို႔ ယံုၾကည္ထားၾကတဲ့ လူေတြကို အယူသီးတဲ့လူ လို႔ သတ္မွတ္ႏိုင္မလား။
အယူသီးတယ္ ဆိုတာ ဘယ္လို အေျခအေနမ်ဳိးကို ေျပာတာလဲ။
အယူသီးတဲ့ လူတစ္ေယာက္အျဖစ္နဲ႔ သတ္မွတ္ခံရတဲ့ လူရဲ႕ အျပဳအမူကေကာ ဘယ္လိုပံုစံမ်ဳိး ျဖစ္ေနမလဲ။
လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ဟာ အယူသီးတဲ့လူလို႔ သူ႔ပတ္၀န္းက်င္က သတ္မွတ္ထားရင္ အဲဒီလူရဲ႕ အျပဳအမူဟာ ဘယ္လိုပံုစံ ျဖစ္ေနမလဲ ဆိုတာ က်ေနာ္တို႔ အၾကမ္းအားျဖင့္ နားလည္ႏိုင္ပါတယ္။ သူ႔အျပဳအမူဟာ အျခားလူေတြနဲ႔ မတူဘဲ တစ္မူ ထူးျခားေနမွာေတာ့ အမွန္ပဲ။ ဒါေပမယ့္ အယူသီးျခင္းရဲ႕ အနက္အဓိပၸာယ္ အတိအက်ကို သတ္မွတ္ဖို႔ ဆိုရင္ေတာ့ အေတာ္ေလး ခက္လိမ့္မယ္ထင္တယ္။
“အယူသီးျခင္းဟူသည္ လြန္လြန္ကဲကဲ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ စြဲမွတ္ယံုၾကည္ျခင္း ျဖစ္သည္” လို႔ ျမန္မာ အဘိဓာန္အက်ဥ္းက ျပဆိုထားတယ္။ ဒါဆို ႏိုင္ငံေရး အယူ၀ါဒ တစ္ရပ္ကို ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ယံုၾကည္ထားတဲ့ ၀ါဒစြဲ ႏိုင္ငံေရးသမား တစ္ေယာက္ကို အယူသီးတဲ့သူလို႔ သတ္မွတ္လို႔ ရပါ႔မလား။ တကယ္တမ္းေတာ့ အဘိဓာန္က ေယဘုယ်သေဘာကို ျပဆိုထားတာ ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။ အဂၤလိပ္အဘိဓာန္ တစ္ခုကေတာ့ “မည္သည့္ ယံုၾကည္မႈမဆို သိရွိၿပီးျဖစ္သည့္ သိပၸံဥပေဒသမ်ားႏွင့္ မကိုက္ညီပါက ဤယံုၾကည္မႈသည္ အယူသီးမႈျဖစ္သည္” လို႔ ဆိုထားျပန္တယ္။ ဒါဆို ကမၻာႀကီးလံုးတာကို မယံု၊ ျပားပါတယ္လို႔ ယံုၾကည္ထားၾကတဲ့ လူေတြကို အယူသီးတဲ့လူ လို႔ သတ္မွတ္ႏိုင္မလား။
စိတ္ပညာရွင္တစ္ေယာက္ျဖစ္တဲ့ စကင္နာရဲ႕ ခိုေတြနဲ႔ လုပ္ထားတဲ့ စမ္းသပ္ခ်က္ တစ္ခုကို တင္ျပခ်င္ပါတယ္။ အ၀ိုင္းပံုသဏၭာန္နဲ႔ ႀတိဂံပံုသဏၭာန္ ပံုႏွစ္ခုမွာ ႀတိဂံပံုကို ႏႈတ္သီးနဲ႔ ေခါက္တတ္ေအာင္ ခုိေတြကို သင္ေပးခ်င္တယ္။ ဒါနဲ႔ ခိုကေလး ႀတိဂံပံုဘက္ ေခါင္းလည့္ရင္၊ ဒါမွမဟုတ္ အနားနား ကပ္သြားရင္ သူ႔ကို အစားေကၽြးတယ္။ အ၀ိုင္းဘက္ ေခါင္းလွည့္ရင္၊ ဒါမွမဟုတ္ အနားနား ကပ္သြားရင္ေတာ့ ဘာအစာမွ မေကၽြးဘူး။ အဲဒီလို ခုိကို ဆက္တုိက္ အစာေကၽြးလိုက္တဲ့အခါမွာ ေနာက္ဆံုးေတာ့ ခိုဟာ ႀတိဂံပံုကိုမွ ေရြးၿပီး ႏႈတ္သီးနဲ႔ ေခါက္တဲ့ အျပဳအမူကို တတ္လာတယ္။ ေနာက္ေတာ့ စကင္နာက စိတ္ကူးတစ္မ်ဳိး ရလာျပန္တယ္။ တစ္ေန႔ေတာ့ ခိုေလးတစ္ေကာင္ကို ေလွာင္ခ်ဳိင့္ထဲ ထည့္ၿပီး သူ ဘယ္လို ပံုစံပဲ လုပ္ေနလုပ္ေန ၁၅ စကၠန္႔ၾကားတစ္ခါ အစာေကၽြးေပးေနတယ္။ အဲဒီလို ပံုမွန္ေကၽြးေပးေနလိုက္ေတာ့ အဲဒီခိုဟာ ထူးျခားတဲ့ အျပဳအမူတစ္ခု ေပၚလာတယ္။ ေနာက္ဆံုး အဲဒီ ခိုကေလးဟာ လက္၀ဲရစ္ ပတ္ခ်ာလွည့္ေနတဲ့ ခိုတစ္ေကာင္ ျဖစ္လာတယ္။ အဲဒီလိုပဲ ခိုအမ်ားႀကီးကို စမ္းသပ္လိုက္တဲ့အခါမွာ အျပဳအမူအမ်ဳိးမ်ဳိးနဲ႔ ခိုေတြ ေတြ႕လာရတယ္။ တခ်ဳိ႕က ေလွာင္အိမ္ေထာင့္ကို ေခါင္းနဲ႔ ခ်ိန္ရြယ္ထားတယ္။ တခ်ဳိ႕က ေခါင္းကို နိမ့္ခ်ည္ျမင့္ခ်ည္ လုပ္ေနတယ္။ တခ်ဳိ႕က ၾကမ္းျပင္ကို အေတာင္နဲ႔ ပြတ္ၿပီး သြားေနတယ္။
ဒီလုိ အျပဳအမူ ထူးထူးဆန္းဆန္းေတြ ေပၚေပါက္လာရတဲ့ အေၾကာင္းကုိ စကင္နာက ဒီလုိ ရွင္းျပပါတယ္။ “ခိုကေလးကို စၿပီး အစာေကၽြးတဲ့ အခ်ိန္မွာ အဲဒီခိုဟာ အျပဳအမူတစ္ခုခုကို လုပ္ေနပါလိမ့္မယ္။ ခိုကေလးတစ္ေကာင္ဟာ ေလွာင္အိမ္ေထာင့္ကို ေမွ်ာ္ၾကည့္ေနတဲ့ အခ်ိန္မွာ အစာစားရတယ္ ဆိုပါစို႔။ အကယ္၍ ေနာက္တစ္ႀကိမ္ အစာရခ်ိန္ဟာ ေလွာင္အိမ္ေထာင့္ ေမွ်ာ္ၾကည့္ေနခ်ိန္နဲ႔ ႀကံဳႀကိဳက္သြားတဲ့ အခါ အဲဒီအျပဳအမူဟာ အစာရျခင္းကို အားျဖည့္သလို ျဖစ္သြားတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေနာက္အႀကိမ္ေတြမွာ အစာရဖို႔အတြက္ ေမွ်ာ္ၾကည့္ဖုိ႔ အလားအလာက ပိုမ်ားသြားတယ္။” စကင္နာက ခိုကေလးရဲ႕ အျပဳအမူကို “အယူသီးတဲ့ အျပဳအမူ” လို႔ သံုးလိုက္တယ္။ တုိက္တုိက္ဆိုင္ဆိုင္ ႀကံဳႀကိဳက္လာတဲ့ အားျဖည့္မႈေၾကာင့္ ခိုကေလးေတြမွာ အယူသီးတဲ့ အျပဳအမူေတြ ေပၚလာရတယ္လို႔ စကင္နာက ရွင္းျပတယ္။ အစာရမႈနဲ႔ အျပဳအမူနဲ႔ နီးနီးကပ္ကပ္ ေပၚေပါက္လာတာေၾကာင့္ အဲဒီအျပဳအမူက အစာရမႈအတြက္ အေၾကာင္းတရားလို႔ ယူဆဖြယ္ရာ ျဖစ္လာတယ္။
ခိုကေလးေတြရဲ႕ အျပဳအမူဟာ လူေတြရဲ႕ အျပဳအမူနဲ႔ ဘယ္ေလာက္မ်ား ကြာျခားႏိုင္မလဲ။ လူေတြသာဆိုရင္ သူတို႔ရဲ႕ အျပဳအမူကို လာဘ္ေကာင္းေစတဲ့ အျပဳအမူလို႔ ေခၚၾကလိမ့္မယ္။ “ငါတို႔ ဒီလိုလုပ္လို႔ အစာစားရတာ” လို႔ ေျပာၾကဆိုၾကလိမ့္မယ္ ထင္တယ္။
“မသိႏိုင္ျခင္း၊ လွ်ိဳ႕၀ွက္နက္နဲျခင္း၊ အမွန္တကယ္မရွိဘဲ စိတ္အတြင္း၌သာ တည္ရွိေနေသာ အေၾကာင္းအရာတစ္ခုကို ဆင္ျခင္ေတြးေတာမႈမပါဘဲ ေၾကာက္ရြံ႕႐ိုေသျခင္းသည္ အယူသီးမႈျဖစ္သည္” လို႔ အဘိဓာန္တစ္ခုက အနက္ဖြင့္ထားျပန္တယ္။ တစ္နည္းေျပာရရင္ မသိနားမလည္မႈကို အေျခခံတဲ့ ေၾကာက္ရြံ႕မႈ (Fear of unknown) ကိုဆိုပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေၾကာက္ရြံ႕တာ၊ ထိတ္လန္႔တာ၊ စိုးရိမ္တာ စတဲ့ စိတ္ခံစားမႈပါတဲ့ ယံုၾကည္မႈကပဲ အယူသီးမႈလို႔ ေခၚလို႔ ရလိမ့္မယ္။ ဒီအနက္ေဖာ္ခ်က္က က်ေနာ္တို႔ နားလည္ထားတဲ့ အယူသီးမႈရဲ႕ အဓိပၸာယ္နဲ႔ နီးစပ္ပါတယ္။
ေရႊဘိုနယ္၊ ဇီးေတာရြာမွာ နတ္ကြန္းတစ္ခုရွိတယ္။ အဲ့အနီးအနားတစ္၀ိုက္ လူေတြက ဇီးေတာနတ္ကြန္းလို႔ သိၾကတယ္။ အဲဒီက နယ္သူနယ္သားေတြ မဂၤလာေဆာင္လုပ္ၿပီးရင္ နတ္ကြန္းကို လာဆက္သၾကရတယ္။ သားသမီးေတြ ထြန္းကားလာရင္လည္း “ေက်းေတာ္မ်ဳိး၊ ကၽြန္ေတာ္မ်ဳိး” လာျပတဲ့အေနနဲ႔ ကေလးကိုေခၚၿပီး ေငြေၾကး လာဆက္သၾကရတယ္။ အဲဒီလို မလာရင္ နတ္ကိုင္တတ္တယ္လို႔ နတ္ကေတာ္ေတြ၊ နတ္ကိုယံုတဲ့သူေတြက ေျပာၾကတယ္။ ဇီးေတာနတ္ကြန္းက နတ္ကေတာ္တစ္ေယာက္ရဲ႕ ေျပာျပခ်က္အရ တမန္သာရြာက ေယာက်္ားတစ္ေယာက္ ဇီးေတာနတ္ကြန္းဆီ နတ္ဆက္ဖို႔ လာတယ္။ နတ္ကေခၚလို႔ လာတာလို႔ ေျပာတယ္။ ဒါေပမယ့္ အခ်ိန္ေနာက္က်ၿပီး လာလုိ႔ နတ္ကြန္းေရာက္တဲ့အခါ နတ္က လက္မခံဘူးတဲ့။ အဲဒီလူ နတ္စင္ေပၚ မတက္ႏိုင္ဘဲ ေလွကားရင္းမွာပဲ အေမာဆို႔ ေသြးအန္ၿပီး ေသသြားတယ္။ ေခၚတဲ့အခ်ိန္ မလာဘဲ ေနာက္က်ၿပီး လာတာေၾကာင့္ မ႐ိုမေသလုပ္ရာေရာက္လို႔ အဲဒီလို ေသတာျဖစ္တယ္လို႔ လက္ခံယံုၾကည္ၾကတယ္။ နတ္ပြဲဆီ စိုးရိမ္စိတ္၊ ေၾကာက္ရြံ႕စိတ္နဲ႔ သြားၿပီး နတ္ကို ဆက္သတဲ့သူေတြက အယူသီးတဲ့သူေတြပဲ။ ႏွစ္တုိင္း နတ္ပြဲ မသြားလိုက္ရရင္ သူတို႔ရဲ႕ က်န္းမာေရး၊ စီးပြားေရး တစ္ခုခု ပ်က္စီးခၽြတ္ယြင္းလာလိမ့္မယ္လို႔ ယူဆေနတဲ့သူေတြပဲ ျဖစ္တယ္။
ကိုယ္ပိုင္ ဉာဏ္ပညာနဲ႔ ဘ၀အေတြ႕အၾကံဳကို အသံုးခ်ၿပီး ေပၚေပါက္လာတဲ့ အေျခအေနနဲ႔ လိုက္ေလ်ာညီေထြျဖစ္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း မလုပ္ႏိုင္တဲ့အခါ၊ ဒါမွမဟုတ္ အားကိုးရာမဲ့ ျဖစ္လာတဲ့အခါ မခံမရပ္ႏိုင္ျဖစ္လာၾကတယ္။ စိတ္ရဲ႕ ေအးခ်မ္းမႈကို မရတဲ့အေျခအေန ျဖစ္လာတယ္။ မေသခ်ာ မေရရာတဲ့ အေျခအေနနဲ႔ လူသားေတြ ရင္ဆိုင္ရတဲ့အခါ သူတို႔မွာ အားကိုးမဲ့စိတ္၊ အစြမ္းအစမရွိတဲ့စိတ္ေတြ ေပၚေပါက္လာတယ္။ အက်ဳိးဆက္အေနနဲ႔ စိုးရိမ္စိတ္၊ ဖိစီးစိတ္ေတြ (Fear of uncertainty) ရွိလာမွာ ျဖစ္တယ္။ အေျခအေနက ဘယ္လိုရွိမလဲဆိုတာ မွန္းဆလို႔ မရတာေၾကာင့္ သူတို႔ ဘာေတြ ဆက္လုပ္ရမလဲဆိုတာ ဆံုးျဖတ္မရႏိုင္ ျဖစ္လာတယ္။ အဲဒီ စိုးရိမ္စိတ္ ေလ်ာ့သြားေစဖုိ႔အတြက္ အျပဳအမူ တစ္ခုခုကို ျပဳလုပ္ၾကတယ္။ အဲဒီ အျပဳအမူက အမ်ားလက္ခံထားတဲ့ က်ဳိးေၾကာင္းက်တဲ့ အျပဳအမူ မဟုတ္ရင္ အယူသီးတဲ့ အျပဳအမူလို႔ ေခၚၾကမွာ ျဖစ္တယ္။
မႏုႆေဗဒပညာရွင္ မယ္လင္ေနစကီးက ဒီလို ဆိုပါတယ္။
“ပတ္၀န္းက်င္အေျခအေနကို သူ႔အသိပညာျဖင့္ လိုသလို စီမံထိန္းသိမ္း၍ မရေသာအခါ လူသားမ်ားတြင္ အယူသီးသည့္ အျပဳအမူ ေပၚေပါက္လာသည္”
လြန္ခဲ့တဲ့ အႏွစ္ ၂၅၀ ေလာက္က ဒတ္ခ်္လူမ်ဳိး ဒႆနပညာရွင္ စပိုင္ႏိုဇာကလည္း ဒီလို ေျပာခဲ့ပါတယ္။
“လူသားမ်ားသည္ သူ႔ ပတ္၀န္းက်င္အေျခအေနကို သူ႔စိတ္တိုင္းက် ျပဳျပင္ႏိုင္မည္ ဆုိပါက၊ သုိ႔မဟုတ္ အျမဲတေစ ကံေကာင္းေနမည္ဆိုပါက အယူသီးေသာ လူသားဟူ၍ ေလာကတြင္ ရွိလိမ့္မည္ မဟုတ္ေပ”
သိပၸံပညာထြန္းကားၿပီး ေခတ္မီတိုးတက္တဲ့ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံျဖစ္တဲ့ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာေတာင္ သဘာ၀လြန္နည္းလမ္းကို သံုးၿပီး ေျမေအာက္ေရ၊ ဒါမွမဟုတ္ ဓာတ္သတၳဳ ရွာေဖြတဲ့လူေတြ အခုေခတ္မွာ ရွိေနပါေသးတယ္။ အဂၤလိပ္စာလံုး Y ပံုသဏၭာန္ သစ္ကိုင္းေျခာက္၊ ဒါမွမဟုတ္ သတၳဳနဲ႔ လုပ္ထားတဲ့ပစၥည္းကို ေျမေအာက္ရွာေဖြရာမွာ သံုးၾကတယ္။ Y ရဲ႕ အေပၚပိုင္း လက္တံႏွစ္ခုကို လက္ႏွစ္ဖက္နဲ႔ ကိုင္၊ ေအာက္ပိုင္းကို ေရွ႕တည့္တည့္ထားၿပီး လမ္းေလွ်ာက္သြားရတယ္။ ေရရွိတဲ့ေနရာကုိ ေရာက္ရင္ Y ရဲ႕ ေျခေထာက္ပိုင္းဟာ ေျမႀကီးဆီ စိုက္က်သြားတယ္။ အဲဒီေနရာမွာ ေရတြင္းတူးရင္ ေရရႏိုင္မယ္။ ဒါမွမဟုတ္ အဖုိးတန္ ဓာတ္သတၳဳေတြ ရမယ္လို႔ ယံုၾကတယ္။ သုေတသနတစ္ခုအရ တစ္ႏိုင္ငံလံုးမွာ အဲဒီနည္းကို သံုးေနတဲ့လူ ႏွစ္ေသာင္းခြဲေလာက္ ရွိမယ္လို႔ သိရတယ္။ ဒီ အျပဳအမူကို အဓိပၸာယ္မရွိတဲ့ အျပဳအမူ၊ က်ဳိးေၾကာင္းမက်တဲ့ အျပဳအမူလို႔ ေခၚလို႔ ရပါ႔မလား။
ျပႆနာတစ္ခုခုနဲ႔ ရင္ဆိုင္လာရတဲ့အခါ အေျဖရွာရမယ္။ အေျဖဟာ အမ်ဳိးမ်ဳိးျဖစ္ႏိုင္လို႔ ဘယ္အေျဖက အမွန္ကန္ဆံုး ျဖစ္မလဲ။ ကိုယ့္ရဲ႕ ဆံုးျဖတ္ခ်က္က အသင့္ေလ်ာ္ဆံုး ျဖစ္၊ မျဖစ္ ဘယ္အခ်က္ေတြေပၚမွာ တည္ၿပီး စဥ္းစားရပါ႔မလဲ။ ကိုယ့္အတြက္ အက်ဳိးအမ်ားဆံုး ျဖစ္ေပၚေစတဲ့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ဟာ အမွန္ကန္ဆံုး ျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုရမွာပါပဲ။ အယူသီးတဲ့ လုပ္ရပ္လို႔ ေခၚေနၾကတဲ့ အခ်ဳိ႕ နည္းလမ္းေတြမွာ ကိုယ္ ေမွ်ာ္လင့္ထားတဲ့ အက်ဳိးရေစႏိုင္မယ့္ နည္းေတြ ပါ၀င္ေနတတ္ပါတယ္။ အဲဒီလို အျပဳအမူတခ်ဳိ႕က တစ္ခါတစ္ေလမွာ လက္ေတြ႕ အသံုးတည့္ေနတာကို ေတြ႕ရတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္းပဲ အခ်ိဳ႕ အယူသီးမႈေတြဟာ အခုအခ်ိန္ထိ ဆက္ၿပီး တည္တံ့ေနၾကတာ ျဖစ္ႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။
“အယူသီးမႈ၊ နတ္ကိုးကြယ္မႈ ႏွင့္ စိတ္ပညာ႐ႈေထာင့္ - ခင္ေမာင္သန္း (စိတ္ပညာ)” စာအုပ္မွ ကိုးကားတင္ျပသည္။
ဒီလုိ အျပဳအမူ ထူးထူးဆန္းဆန္းေတြ ေပၚေပါက္လာရတဲ့ အေၾကာင္းကုိ စကင္နာက ဒီလုိ ရွင္းျပပါတယ္။ “ခိုကေလးကို စၿပီး အစာေကၽြးတဲ့ အခ်ိန္မွာ အဲဒီခိုဟာ အျပဳအမူတစ္ခုခုကို လုပ္ေနပါလိမ့္မယ္။ ခိုကေလးတစ္ေကာင္ဟာ ေလွာင္အိမ္ေထာင့္ကို ေမွ်ာ္ၾကည့္ေနတဲ့ အခ်ိန္မွာ အစာစားရတယ္ ဆိုပါစို႔။ အကယ္၍ ေနာက္တစ္ႀကိမ္ အစာရခ်ိန္ဟာ ေလွာင္အိမ္ေထာင့္ ေမွ်ာ္ၾကည့္ေနခ်ိန္နဲ႔ ႀကံဳႀကိဳက္သြားတဲ့ အခါ အဲဒီအျပဳအမူဟာ အစာရျခင္းကို အားျဖည့္သလို ျဖစ္သြားတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေနာက္အႀကိမ္ေတြမွာ အစာရဖို႔အတြက္ ေမွ်ာ္ၾကည့္ဖုိ႔ အလားအလာက ပိုမ်ားသြားတယ္။” စကင္နာက ခိုကေလးရဲ႕ အျပဳအမူကို “အယူသီးတဲ့ အျပဳအမူ” လို႔ သံုးလိုက္တယ္။ တုိက္တုိက္ဆိုင္ဆိုင္ ႀကံဳႀကိဳက္လာတဲ့ အားျဖည့္မႈေၾကာင့္ ခိုကေလးေတြမွာ အယူသီးတဲ့ အျပဳအမူေတြ ေပၚလာရတယ္လို႔ စကင္နာက ရွင္းျပတယ္။ အစာရမႈနဲ႔ အျပဳအမူနဲ႔ နီးနီးကပ္ကပ္ ေပၚေပါက္လာတာေၾကာင့္ အဲဒီအျပဳအမူက အစာရမႈအတြက္ အေၾကာင္းတရားလို႔ ယူဆဖြယ္ရာ ျဖစ္လာတယ္။
ခိုကေလးေတြရဲ႕ အျပဳအမူဟာ လူေတြရဲ႕ အျပဳအမူနဲ႔ ဘယ္ေလာက္မ်ား ကြာျခားႏိုင္မလဲ။ လူေတြသာဆိုရင္ သူတို႔ရဲ႕ အျပဳအမူကို လာဘ္ေကာင္းေစတဲ့ အျပဳအမူလို႔ ေခၚၾကလိမ့္မယ္။ “ငါတို႔ ဒီလိုလုပ္လို႔ အစာစားရတာ” လို႔ ေျပာၾကဆိုၾကလိမ့္မယ္ ထင္တယ္။
“မသိႏိုင္ျခင္း၊ လွ်ိဳ႕၀ွက္နက္နဲျခင္း၊ အမွန္တကယ္မရွိဘဲ စိတ္အတြင္း၌သာ တည္ရွိေနေသာ အေၾကာင္းအရာတစ္ခုကို ဆင္ျခင္ေတြးေတာမႈမပါဘဲ ေၾကာက္ရြံ႕႐ိုေသျခင္းသည္ အယူသီးမႈျဖစ္သည္” လို႔ အဘိဓာန္တစ္ခုက အနက္ဖြင့္ထားျပန္တယ္။ တစ္နည္းေျပာရရင္ မသိနားမလည္မႈကို အေျခခံတဲ့ ေၾကာက္ရြံ႕မႈ (Fear of unknown) ကိုဆိုပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေၾကာက္ရြံ႕တာ၊ ထိတ္လန္႔တာ၊ စိုးရိမ္တာ စတဲ့ စိတ္ခံစားမႈပါတဲ့ ယံုၾကည္မႈကပဲ အယူသီးမႈလို႔ ေခၚလို႔ ရလိမ့္မယ္။ ဒီအနက္ေဖာ္ခ်က္က က်ေနာ္တို႔ နားလည္ထားတဲ့ အယူသီးမႈရဲ႕ အဓိပၸာယ္နဲ႔ နီးစပ္ပါတယ္။
ေရႊဘိုနယ္၊ ဇီးေတာရြာမွာ နတ္ကြန္းတစ္ခုရွိတယ္။ အဲ့အနီးအနားတစ္၀ိုက္ လူေတြက ဇီးေတာနတ္ကြန္းလို႔ သိၾကတယ္။ အဲဒီက နယ္သူနယ္သားေတြ မဂၤလာေဆာင္လုပ္ၿပီးရင္ နတ္ကြန္းကို လာဆက္သၾကရတယ္။ သားသမီးေတြ ထြန္းကားလာရင္လည္း “ေက်းေတာ္မ်ဳိး၊ ကၽြန္ေတာ္မ်ဳိး” လာျပတဲ့အေနနဲ႔ ကေလးကိုေခၚၿပီး ေငြေၾကး လာဆက္သၾကရတယ္။ အဲဒီလို မလာရင္ နတ္ကိုင္တတ္တယ္လို႔ နတ္ကေတာ္ေတြ၊ နတ္ကိုယံုတဲ့သူေတြက ေျပာၾကတယ္။ ဇီးေတာနတ္ကြန္းက နတ္ကေတာ္တစ္ေယာက္ရဲ႕ ေျပာျပခ်က္အရ တမန္သာရြာက ေယာက်္ားတစ္ေယာက္ ဇီးေတာနတ္ကြန္းဆီ နတ္ဆက္ဖို႔ လာတယ္။ နတ္ကေခၚလို႔ လာတာလို႔ ေျပာတယ္။ ဒါေပမယ့္ အခ်ိန္ေနာက္က်ၿပီး လာလုိ႔ နတ္ကြန္းေရာက္တဲ့အခါ နတ္က လက္မခံဘူးတဲ့။ အဲဒီလူ နတ္စင္ေပၚ မတက္ႏိုင္ဘဲ ေလွကားရင္းမွာပဲ အေမာဆို႔ ေသြးအန္ၿပီး ေသသြားတယ္။ ေခၚတဲ့အခ်ိန္ မလာဘဲ ေနာက္က်ၿပီး လာတာေၾကာင့္ မ႐ိုမေသလုပ္ရာေရာက္လို႔ အဲဒီလို ေသတာျဖစ္တယ္လို႔ လက္ခံယံုၾကည္ၾကတယ္။ နတ္ပြဲဆီ စိုးရိမ္စိတ္၊ ေၾကာက္ရြံ႕စိတ္နဲ႔ သြားၿပီး နတ္ကို ဆက္သတဲ့သူေတြက အယူသီးတဲ့သူေတြပဲ။ ႏွစ္တုိင္း နတ္ပြဲ မသြားလိုက္ရရင္ သူတို႔ရဲ႕ က်န္းမာေရး၊ စီးပြားေရး တစ္ခုခု ပ်က္စီးခၽြတ္ယြင္းလာလိမ့္မယ္လို႔ ယူဆေနတဲ့သူေတြပဲ ျဖစ္တယ္။
ကိုယ္ပိုင္ ဉာဏ္ပညာနဲ႔ ဘ၀အေတြ႕အၾကံဳကို အသံုးခ်ၿပီး ေပၚေပါက္လာတဲ့ အေျခအေနနဲ႔ လိုက္ေလ်ာညီေထြျဖစ္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း မလုပ္ႏိုင္တဲ့အခါ၊ ဒါမွမဟုတ္ အားကိုးရာမဲ့ ျဖစ္လာတဲ့အခါ မခံမရပ္ႏိုင္ျဖစ္လာၾကတယ္။ စိတ္ရဲ႕ ေအးခ်မ္းမႈကို မရတဲ့အေျခအေန ျဖစ္လာတယ္။ မေသခ်ာ မေရရာတဲ့ အေျခအေနနဲ႔ လူသားေတြ ရင္ဆိုင္ရတဲ့အခါ သူတို႔မွာ အားကိုးမဲ့စိတ္၊ အစြမ္းအစမရွိတဲ့စိတ္ေတြ ေပၚေပါက္လာတယ္။ အက်ဳိးဆက္အေနနဲ႔ စိုးရိမ္စိတ္၊ ဖိစီးစိတ္ေတြ (Fear of uncertainty) ရွိလာမွာ ျဖစ္တယ္။ အေျခအေနက ဘယ္လိုရွိမလဲဆိုတာ မွန္းဆလို႔ မရတာေၾကာင့္ သူတို႔ ဘာေတြ ဆက္လုပ္ရမလဲဆိုတာ ဆံုးျဖတ္မရႏိုင္ ျဖစ္လာတယ္။ အဲဒီ စိုးရိမ္စိတ္ ေလ်ာ့သြားေစဖုိ႔အတြက္ အျပဳအမူ တစ္ခုခုကို ျပဳလုပ္ၾကတယ္။ အဲဒီ အျပဳအမူက အမ်ားလက္ခံထားတဲ့ က်ဳိးေၾကာင္းက်တဲ့ အျပဳအမူ မဟုတ္ရင္ အယူသီးတဲ့ အျပဳအမူလို႔ ေခၚၾကမွာ ျဖစ္တယ္။
မႏုႆေဗဒပညာရွင္ မယ္လင္ေနစကီးက ဒီလို ဆိုပါတယ္။
“ပတ္၀န္းက်င္အေျခအေနကို သူ႔အသိပညာျဖင့္ လိုသလို စီမံထိန္းသိမ္း၍ မရေသာအခါ လူသားမ်ားတြင္ အယူသီးသည့္ အျပဳအမူ ေပၚေပါက္လာသည္”
လြန္ခဲ့တဲ့ အႏွစ္ ၂၅၀ ေလာက္က ဒတ္ခ်္လူမ်ဳိး ဒႆနပညာရွင္ စပိုင္ႏိုဇာကလည္း ဒီလို ေျပာခဲ့ပါတယ္။
“လူသားမ်ားသည္ သူ႔ ပတ္၀န္းက်င္အေျခအေနကို သူ႔စိတ္တိုင္းက် ျပဳျပင္ႏိုင္မည္ ဆုိပါက၊ သုိ႔မဟုတ္ အျမဲတေစ ကံေကာင္းေနမည္ဆိုပါက အယူသီးေသာ လူသားဟူ၍ ေလာကတြင္ ရွိလိမ့္မည္ မဟုတ္ေပ”
သိပၸံပညာထြန္းကားၿပီး ေခတ္မီတိုးတက္တဲ့ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံျဖစ္တဲ့ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာေတာင္ သဘာ၀လြန္နည္းလမ္းကို သံုးၿပီး ေျမေအာက္ေရ၊ ဒါမွမဟုတ္ ဓာတ္သတၳဳ ရွာေဖြတဲ့လူေတြ အခုေခတ္မွာ ရွိေနပါေသးတယ္။ အဂၤလိပ္စာလံုး Y ပံုသဏၭာန္ သစ္ကိုင္းေျခာက္၊ ဒါမွမဟုတ္ သတၳဳနဲ႔ လုပ္ထားတဲ့ပစၥည္းကို ေျမေအာက္ရွာေဖြရာမွာ သံုးၾကတယ္။ Y ရဲ႕ အေပၚပိုင္း လက္တံႏွစ္ခုကို လက္ႏွစ္ဖက္နဲ႔ ကိုင္၊ ေအာက္ပိုင္းကို ေရွ႕တည့္တည့္ထားၿပီး လမ္းေလွ်ာက္သြားရတယ္။ ေရရွိတဲ့ေနရာကုိ ေရာက္ရင္ Y ရဲ႕ ေျခေထာက္ပိုင္းဟာ ေျမႀကီးဆီ စိုက္က်သြားတယ္။ အဲဒီေနရာမွာ ေရတြင္းတူးရင္ ေရရႏိုင္မယ္။ ဒါမွမဟုတ္ အဖုိးတန္ ဓာတ္သတၳဳေတြ ရမယ္လို႔ ယံုၾကတယ္။ သုေတသနတစ္ခုအရ တစ္ႏိုင္ငံလံုးမွာ အဲဒီနည္းကို သံုးေနတဲ့လူ ႏွစ္ေသာင္းခြဲေလာက္ ရွိမယ္လို႔ သိရတယ္။ ဒီ အျပဳအမူကို အဓိပၸာယ္မရွိတဲ့ အျပဳအမူ၊ က်ဳိးေၾကာင္းမက်တဲ့ အျပဳအမူလို႔ ေခၚလို႔ ရပါ႔မလား။
ျပႆနာတစ္ခုခုနဲ႔ ရင္ဆိုင္လာရတဲ့အခါ အေျဖရွာရမယ္။ အေျဖဟာ အမ်ဳိးမ်ဳိးျဖစ္ႏိုင္လို႔ ဘယ္အေျဖက အမွန္ကန္ဆံုး ျဖစ္မလဲ။ ကိုယ့္ရဲ႕ ဆံုးျဖတ္ခ်က္က အသင့္ေလ်ာ္ဆံုး ျဖစ္၊ မျဖစ္ ဘယ္အခ်က္ေတြေပၚမွာ တည္ၿပီး စဥ္းစားရပါ႔မလဲ။ ကိုယ့္အတြက္ အက်ဳိးအမ်ားဆံုး ျဖစ္ေပၚေစတဲ့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ဟာ အမွန္ကန္ဆံုး ျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုရမွာပါပဲ။ အယူသီးတဲ့ လုပ္ရပ္လို႔ ေခၚေနၾကတဲ့ အခ်ဳိ႕ နည္းလမ္းေတြမွာ ကိုယ္ ေမွ်ာ္လင့္ထားတဲ့ အက်ဳိးရေစႏိုင္မယ့္ နည္းေတြ ပါ၀င္ေနတတ္ပါတယ္။ အဲဒီလို အျပဳအမူတခ်ဳိ႕က တစ္ခါတစ္ေလမွာ လက္ေတြ႕ အသံုးတည့္ေနတာကို ေတြ႕ရတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္းပဲ အခ်ိဳ႕ အယူသီးမႈေတြဟာ အခုအခ်ိန္ထိ ဆက္ၿပီး တည္တံ့ေနၾကတာ ျဖစ္ႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။
“အယူသီးမႈ၊ နတ္ကိုးကြယ္မႈ ႏွင့္ စိတ္ပညာ႐ႈေထာင့္ - ခင္ေမာင္သန္း (စိတ္ပညာ)” စာအုပ္မွ ကိုးကားတင္ျပသည္။
